Oleh : Mastura Binti Mohd Zain
SETIAP penciptaan
Allah ada hikmah dan tujuannya dan adalah mustahil bagi Allah menjadikan
sesuatu perkara tanpa arah tuju dan matlamatnya. Manusia harus meyakini bahawa
penciptaan tersebut untuk kebaikan dan kemaslahatan manusia.
Manusia
diperintahkan untuk bertafakur melihat hikmah di sebalik sebarang penciptaan
Allah. Allah SWT telah membantu manusia untuk melaksanakan tanggungjawab
tersebut dengan menurunkan syariatnya yang dikenali sebagai maqasid syariah.
Maqasid syariah
adalah tujuan yang dikehendaki Allah SWT dalam setiap hukum atau sebahagian
besar daripadanya. Al-Quran dengan terang menjelaskan kepentingan ia dijaga.
Sesungguhnya apabila Allah SWT mensyariatkan hukum, sebenarnya adalah bertujuan
memelihara kemaslahatan manusia dengan membuka ruang-ruang manfaat kepada
mereka dan mengangkat kemudaratan.
Firman Allah SWT
yang bermaksud: Allah menghendaki kemudahan bagimu, dan tidak menghendaki
kesukaran bagimu (Al Baqarah: 185). Objektif atau matlamat di sebalik penetapan
syariah dapat dilihat menerusi dua sumber utama kepada umat Islam iaitu
al-Quran dan hadis.
Firman Allah SWT
yang menjelaskan motif kebangkitan Nabi Muhammad SAW: Dan tidak Kami utuskanmu
(wahai Muhammad), melainkan untuk menjadi rahmat bagi sekelian alam
(al-Anbiya’: 107). Perkataan ‘rahmat’ itu bermaksud kebaikan, kemaslahatan dan
keharmonian.
Justeru jika kita
memerhatikan alam ini, semuanya dicipta untuk kemudahan dan kepentingan hidup
manusia. Begitu juga dengan hukum-hakam syariah. Maqasid syariah juga dapat
dijejaki menerusi ayat-ayat al-Quran. Maqasid syariah secara umumnya terbahagi
kepada tiga bahagian.
Pertama,
dharuriyyat. Ia adalah perkara-perkara yang termasuk dalam keperluan asasi yang
mesti dipenuhi oleh setiap individu. Ia adalah kemaslahatan yang perlu dipenuhi
untuk mendirikan kemaslahatan agama dan dunia. Jika tiada maslahah ini,
kemaslahatan dunia tidak akan bergerak dengan lancar dan akan hilang nikmat dan
keselamatan di akhirat kelak.
Terdapat lima
perkara penting yang terkandung di bawah kemaslahatan ini iaitu memelihara
agama (aqidah), memelihara diri/jiwa, memelihara keturunan, memelihara akal dan
memelihara harta.
Kedua, hajiyyat
iaitu kemaslahatan yang bersifat keperluan dan hajat manusia. Ia untuk
menghilangkan kesulitan dan kesempitan yang boleh membawa kepada kesusahan
hidup. Jika kemaslahatan ini tidak dapat dipenuhi ia boleh menyebabkan
kesulitan dan kesusahan hidup.
Contohnya,
Rasulullah SAW melarang dari menjual sesuatu yang tidak jelas (gharar) seperti
ikan di lautan dan burung di udara. Ini bertujuan menjamin kepentingan pembeli
bagi mendapatkan haknya setelah membayar kepada penjual.
Bahagian yang
ketiga adalah tahsiniyyat iaitu kemasalahatan dari aspek adat dan kesempurnaan
akhlak. Jika hilang kemaslahatan tersebut, maka ia akan menyebabkan kehidupan
menjadi buruk pada pandangan akal.
Islam melihat
aspek harta sebagai salah satu aspek dalam satu sistem kepercayaan yang
menyeluruh. Harta adalah milik Allah SWT. Manusia sebagai khalifah Allah SWT di
muka bumi telah diberi tugas untuk menguruskan harta tersebut dengan sebaik
mungkin. Cara mendapatkan harta dan cara menguruskan harta mestilah bersesuaian
dengan arahan pemilik harta yang asal iaitu Allah SWT.
Menjalankan
perniagaan dengan penuh etika merupakan kewajipan yang perlu dipikul oleh
setiap manusia yang beriman. Matlamat utamanya ialah untuk mendapat keredaan
Allah SWT. Konsep pelaksanaan syarak di dalam Islam ialah membatasi perbuatan
agar ia tidak terjerumus kepada perkara yang dilarang.
Agama Islam
sesungguhnya tidak melarang umatnya daripada memiliki harta kekayaan bahkan di
dalam Islam harta kekayaan yang dimiliki tidak dianggap sebagai penghalang
kepada seseorang itu untuk mendapat hidayat daripada Allah SWT serta memasuki
syurga.
Sebagai bukti, dalam kalangan sepuluh orang sahabat yang diberikan jaminan oleh Rasulullah SAW akan
memasuki syurga, salah seorang daripadanya ialah Abdul Rahman bin Auf yang
merupakan seorang hartawan dan dermawan di kota Madinah. Ternyata kekayaan yang
dimiliki oleh beliau tidak menghalang beliau daripada memasuki syurga.
Beliau mendapat
jaminan memasuki syurga kerana beliau memperolehi harta daripada sumber dan
cara halal. Harta tersebut juga digunakan untuk jalan kebaikan serta tidak
sedikit pun melalaikan daripada mengingati Allah SWT. Pernah diriwayatkan
beliau pada suatu ketika ingin mendermakan seluruh keuntungan daripada
perniagaannya bagi menebus kelewatannya ke masjid untuk menunaikan solat secara
berjemaah.
Peniaga yang
amanah tidak akan menaikkan harga barangan sewenang-wenangnya ataupun mengambil
kesempatan tertentu untuk menaikkan harga. Sekiranya inilah yang digunakan
sebagai salah satu strategi perniagaan, seseorang itu hanya mendapat keuntungan
di dalam bentuk zahir sedangkan untuk mendapat keberkatan Ilahi, ia amat jauh
sekali.
Matlamat akhir
perniagaan di dalam Islam bukanlah keuntungan semata-mata tetapi apa yang
mustahak adalah mendapat keredaan Allah SWT sedangkan kekayaan hanya menjadi
wasilah sahaja. Tegasnya, Islam sentiasa melihat Allah SWT sebagai pencipta dan
pemilik segala sesuatu sedangkan manusia hanyalah sebagai khalifah Allah SWT
dan penerima amanah.
Sistem muamalat
Islam memberikan kesejahteraan dan keadilan kepada semua pihak yang terlibat
dalam perniagaan. Sehubungan itu, sistem muamalat Islam telah menggariskan
banyak peraturan dan undang-undang supaya keadilan dan kemakmuran dapat
dikecapi oleh semua pihak dalam masyarakat.
Pemilikan harta
hendaklah diusahakan melalui cara dan pendekatan yang diharuskan. Misalnya,
syariah Islam telah mengharuskan jual beli dan mengharamkan riba. Dalam usaha
pemilikan harta selain daripada riba, syariah Islam juga mengharamkan
perjudian, rasuah dan pengurangan atau penipuan dalam timbangan.
Syariah Islam
turut menetapkan cara dan kaedah tersendiri bagi membelanjakan harta seperti
wajibkan zakat kepada harta-harta tertentu dan amat menggalakkan sedekah dan
pemberian hadiah dalam keadaan tertentu.
Sistem muamalat
Islam dengan tasawwur keimanan yang jelas, mengawal aktiviti perniagaan yang
selaras dengan kelangsungan hidup manusia yang bermaruah, berakhlak dan
bertamadun. Segala bentuk perniagaan yang bertentangan dengan maqasid syariah
adalah tidak diterima kerana aktiviti-aktiviti perniagaan ini boleh meruntuhkan
masyarakat manusia yang bertamadun.
PENULIS ialah
Pegawai Penyelidik Pusat Kajian Syariah, Undang-undang dan Politik, Institut
Kefahaman Islam Malaysia (IKIM)
Sumber : http : //www.utusan.com.my/