Oleh : Shamrahayu A Aziz
Apabila bercakap mengenai
undang-undang, secara dasarnya kita faham tujuan diwujudkan undang-undang ialah
untuk mengawal selia sistem kehidupan. Lebih tepat lagi, undang-undang
diwujudkan untuk menjadikan dunia dan akhirat tempat yang baik, selamat dan
selesa untuk dihuni. Oleh itu, undang-undang diwujudkan untuk menjadikan semua
makhluk, termasuk manusia, alam sekitar, haiwan atau barangan diselia dengan
baik.
Bagi mencipta sistem kehidupan
yang sempurna itu, undang-undang wujud dalam pelbagai bentuk, sama ada secara
formal atau tidak. Apa yang saya maksudkan sebagai undang-undang formal ialah
sistem perundangan yang diluluskan badan perundangan atau mana-mana pihak
berkuasa serta diterima pakai secara positif. Manakala, undang-undang tidak
formal ialah tatacara kehidupan, termasuk adat, adab, budaya dan sistem yang dibina
atas persetujuan penghuni sesebuah habitat atau masyarakat.
Undang-undang tidak formal
Oleh itu, walaupun undang-undang
formal sudah wujud, undang-undang tidak formal masih diperlukan supaya ruang
jenayah untuk berlaku tidak dibuka.
Saya memerhati situasi masyarakat
kita. Dalam banyak keadaan, ketika membincangkan sesuatu jenayah, kita lihat
kepada sistem perundangan dan pelaksanaannya. Ini mungkin benar kerana dengan
ada undang-undang formal dan penguatkuasaan berkesan, maka jenayah dapat dielak.
Dalam banyak keadaan,
penguatkuasaan undang-undang yang formal ini hendaklah disertai setara
‘penguatkuasaan’ undang-undang yang tidak formal. Ahli masyarakat ialah agensi
terpenting dalam ‘penguatkuasaan’ undang-undang tidak formal.
Ahli masyarakat hendaklah menjadi
pengurus yang baik dalam urusan masyarakatnya dan mengendalikan masyarakat
dengan menggunakan formula yang tidak formal. Walaupun ‘penguatkuasaan’ itu
tidak formal, ia sangat penting; bahkan mungkin lebih penting daripada
penguatkuasaan formal itu.
Perkara yang saya samakan dengan
undang-undang ialah sifat dan sikap masyarakat. Masyarakat memerlukan sifat
hikmah. Hikmah berkait dengan kualiti pemikiran manusia. Hikmah membolehkan
manusia membuat pilihan. Ia bukan saja membolehkan ahli masyarakat mengenali
perkara baik, tetapi pada masa yang sama, hikmah membolehkan ahli masyarakat
mengenal pasti perkara baik dan buruk serta membezakan antara kedua-duanya.
Keduanya, sifat berani. Sifat
berani dalam konteks ini menggesa manusia untuk berkelakuan baik. Memaksa ahli
masyarakat mematuhi jalan betul dan lurus serta berani menentang yang salah.
Sifat berani seperti ini mendorong masyarakat kepada sifat tabah, kasih dan
mengasihani orang lain. Sifat berani ini juga dapat menghindari ahli masyarakat
daripada perkara yang salah.
Ahli masyarakat juga memerlukan
sifat kesederhanaan. Sifat kesederhanaan dalam ahli masyarakat dapat menyekat
sifat tamak dan melampau. Ia juga dapat menyekat sifat permusuhan. Kedua-dua
sifat tamak dan permusuhan ini adalah akar kepada jenayah dan ini dapat
dihapuskan dengan sikap kesederhanaan. Dengan tiadanya perasaan tamak dan
permusuhan, setiap ahli masyarakat bersifat sederhana dalam semua keadaan.
Sifat lain yang tidak dapat tidak
dimiliki oleh masyarakat ialah sifat adil. Sifat adil ada asas kepada segala
sesuatu. Sifat ini membawa kepada kelakuan dan peribadi bagus, bukan saja di
tempat awam yang dapat dilihat orang lain, tetapi juga dalam keadaan
tersembunyi, ketika tiada manusia atau mata lain memandang.
Kembali kepada jenayah yang
sedang dihadapi masyarakat kita, terutama membabitkan mata wang atau komersial,
ia banyak dipengaruhi sifat dan peribadi masyarakat. Walaupun masyarakat
didedahkan dengan pelbagai berita jenayah, modus operandi yang sama sepanjang
tahun, jenayah seperti ini tetap juga berlaku.
Bentuk sifat, pemikiran
masyarakat
Jika ahli masyarakat tidak
dilengkapi sifat hikmah, berani untuk berkelakuan baik, bersederhana dan adil
seperti yang dimaksudkan di atas, kita akan sentiasa menyaksikan jenayah
berkaitan mata wang berleluasa walaupun penguatkuasaan undang-undang secara
formal dilaksanakan sewajarnya.
Penguatkuasaan undang-undang yang
formal oleh pihak berkuasa tidak akan dapat menyelesaikan masalah jika tiada
kerjasama ahli masyarakat. Oleh itu, dalam merendahkan indeks jenayah, terutama
jenayah yang membabitkan mata wang, pembentukan sifat dan pemikiran masyarakat
adalah di tempat setara, bahkan lebih utama daripada penguatkuasaan
undang-undang secara formal.
Penulis ialah Profesor Madya,
Kulliyyah Undang-Undang Ahmad Ibrahim, Universiti Islam Antarabangsa Malaysia
Sumber : http : //www.bharian.com.my/