Oleh : Dr Anwar Ridhwan
Hassan Ahmad dilahirkan pada 8
Disember 1936 di Muar, Johor. Jika beliau masih hidup, pada bulan Disember 2012
ini genaplah umurnya 76 tahun, tetapi beliau meninggalkan kita kira-kira
setahun yang lalu.
Saya mula ‘mengenal’ nama Hassan
Ahmad pada awal 1968, apabila menerima senaskhah bukunya Bangsa-bangsa Bersatu
dan Pertubohan2 Khas-nya (1966) – sebagai hadiah kerana muncul sebagai pelajar
terbaik subjek Bahasa Melayu SPM 1967 di Sekolah Menengah Kebangsaan Sabak Bernam
(sekarang Sekolah Menengah Ungku Aziz, Sabak Bernam).
Selepas lulus ijazah Sarjana Muda
Sastera dari Universiti Malaya pada 1973, saya sepatutnya mengikuti kursus di
Fakulti Pendidikan Universiti Malaya untuk menjadi guru berijazah, tetapi saya
menyertai Dewan Bahasa dan Pustaka (DBP). Antara pegawai kanan DBP pada masa
itu yang menemuduga saya ialah Hassan.
Minat Hassan terhadap perjuangan
bahasa Melayu bermula apabila beliau dilantik Setiausaha Persatuan Bahasa
Melayu Universiti Malaya (PBMUM) dari 1960 hingga 1961, kemudian sebagai
Presiden PBMUM (1961-62). PBMUM pada dekad 1960-an hingga 1980-an terkenal sebagai
persatuan mahasiswa yang amat lantang serta prihatin terhadap perkembangan
bahasa Melayu khususnya sebagai bahasa ilmu dan bahasa pemersatuan.
Aktiviti penyelidikan bahasa
Tidak selesa dengan jawatan
Penolong Pegawai Daerah selepas tamat pendidikan universiti, Hassan ke DBP pada
1963. Pada mulanya bertugas sebagai pegawai penyelidik. Setahun kemudian (1964)
buku beliau, Syair diterbitkan oleh DBP. Sebagai salah seorang pegawai
penyelidik awal, beliau sesungguhnya turut merintis serta menetapkan hala tuju
penting bagi program serta aktiviti penyelidikan bahasa dan sastera di DBP
untuk dekad seterusnya.
Bagi Hassan, pembinaan dan
pengembangan bahasa serta sastera Melayu moden bukanlah bermula daripada
kekosongan atau vakum. Sehubungan itu pejuang bahasa, ahli bahasa dan
sasterawan Melayu tidak harus berasa kerdil. Bangsa lain jangan menganggap
bahasa Melayu tidak diwakili tradisi persuratannya yang besar.
Dalam tulisan serta kertas kerja,
beliau sering mengingatkan bangsa Melayu dan khalayak pembacanya bahawa bahasa
Melayu itu bahasa besar dan sudah maju.
Di bawah pengawasannya, program
pembinaan sastera DBP dalam dekad 1970-an menerbitkan buku sejarah
kesusasteraan Melayu tradisional, sejarah kesusasteraan Melayu moden, biografi,
memoir atau autobiografi pengarang, glosari istilah dan kamus istilah sastera,
kajian teks sastera yang berlandaskan teori serta perbandingan, serta
merakamkan dan mengumpulkan sastera rakyat serta puisi Melayu tradisional.
Hassan sendiri banyak menulis
makalah dan kertas kerja aspek pembinaan dan pengembangan sastera Melayu moden,
sebagai yang terkumpul dalam bukunya Bahasa, Sastera, Buku (Kuala Lumpur: Dewan
Bahasa dan Pustaka, 1988)’ – diterbitkan sempena persaraannya, serta pelantikan
sebagai Wakil Tetap Malaysia ke UNESCO yang beribu pejabat di Paris.
Bahasa milik semua
Program pengembangan sastera
Melayu DBP di bawah kepemimpinannya, serta dibantu Keris Mas, Usman Awang dan
Baha Zain antara lain membabitkan aktiviti menyebarkan pemikiran bangsa dalam
naskhah Melayu tradisional, termasuk untuk difahami dan dihayati oleh generasi
muda; serta pengembangan sastera Melayu oleh penulis bukan Melayu kerana
kesusasteraan kebangsaan ini bukanlah milik orang Melayu saja.
Di samping itu, diwujudkan juga
siri wawancara terperinci dengan beberapa pengarang; penerbitan majalah baru
(umpamanya Dewan Sastera) dan jurnal baru (umpamanya Tenggara dan Perisa);
penerbitan karya sastera dalam semua genre untuk pelbagai peringkat pembaca
(kanak-kanak, remaja dan dewasa); aktiviti pementasan drama, baca puisi, baca
naskhah dan diskusi karya sastera; penterjemahan karya sastera Melayu terpilih
ke bahasa asing, terutama bahasa Inggeris, sebagai usaha pengembangan ke
peringkat antarabangsa; dan menyebarkan sastera, memberi penghargaan atau pengiktirafan
(umpamanya Hadiah Karya Sastera mulai 1972, dan Anugerah Sastera Negara mulai
1981), penataran kepakaran sastera dan pemasyarakatan sastera.
Tidak lama Hassan balik ke tanah
air selepas menamatkan tugas sebagai Wakil Tetap Malaysia ke UNESCO, beliau
dilantik sebagai Ketua Eksekutif Yayasan Karyawan Malaysia. Matlamat utama
Yayasan Karyawan ialah untuk menerbitkan kajian terperinci dan teks persuratan
Melayu yang agung, di samping menerbitkan karya besar dari Timur dan Barat.
Di samping menterjemahkan
beberapa buah buku pengurusan, Hassan juga menterjemahkan novel sejarah
falsafah oleh Jostein Gaarder berjudul Dunia Sophie (Kuala Lumpur: Institut
Terjemahan Negara, 2006)’, sebuah novel yang tiba-tiba ‘meletup’ dalam pasaran
novel dunia dalam bahagian kedua dekad 1990-an.
Sungguhpun ketika menjadi Ketua
Pengarah DBP beliau kelihatan lebih banyak memberi tumpuan kepada bidang
pentadbiran, tetapi beliau sentiasa memberi masa untuk aktiviti keilmuan yang
membabitkan dunia bahasa, sastera, pengurusan dan penerbitan.
Kita kehilangan seorang
intelektual Melayu dan pejuang bahasa yang tulen.
Penulis ialah Sasterawan Negara dan Dekan Fakulti
Penulisan Kreatif ASWARA
Sumber : http : //www.bharian.com.my/
Tiada ulasan:
Catat Ulasan